Ali Merdan TOPÇUBAŞI

Hem Azerbaycan’da hem de Rusya’da yaşamı süresince fikirleri ve icraatları ile Türk Müslüman ahalinin büyük aydınlarından ve liderlerinden sayılan Ali Merdan Topçubaşı 4 Mayıs 1863 tarihinde Tiflis’te doğmuştur. Üniversiteye kadar öğrenimini Tiflis’te tamamlayan Topçubaşı, daha sonra üniversite eğitimine başladığı Petersburg Hukuk Fakültesi’ni bölüm birincisi olarak bitirmiştir (1888). Hocalarının onu üniversitede akademik kadroda çok istemesine rağmen Rusya’da 1886’da kabul edilen “Hıristiyanlar dışında hiç kimse üniversitelerde akademik mevkilerde bulundurulamaz.” yasası yüzünden bu mümkün olmamıştır.

1894’te Bakü’ye taşınmış ve burada “Kaspi” gazetesini satın almıştır. Gazeteyi ilerde Azerbaycan’ın “Üç silahşorları” olarak anılacak olan Ali Merdan Topçubaşı, Ahmed Bey Ağaoğlu ve Ali Bey Hüseyinzade birlikte yönetmeye başlamıştır. Ardından fikirleri ve seslenişleri ile Kafkasya’dan Marmara kıyılarına kadar bütün bir Karadeniz’in kalbine dokunmuşlardır. Topçubaşı ayrıca, Rusya’da 1917 Şubat Devrimi’ne kadar mühim siyasi faaliyetler içerisinde bulunmuştur.
Örneğin:
“15 Ağustos 1905’te Nijni Novgorod kentinde Rusya Müslümanları Birinci Kongresi düzenlenir. Başkanlığını İsmail Bey Gaspıralı’nın yaptığı kongreye, Yusuf Akçura, Ali Merdan Bey Topçubaşov, Ahmed Bey Ağaoğlu, Ali Bey Hüseyinzade, Abdürreşid İbrahim gibi isimler katılır. Rusya Müslümanlarının hak talep etme mücadelesinde bu ilk buluşmanın müstesna bir önemi vardır. Resmî makamların çıkardığı engeller yüzünden kongre, önceden belirlenen otelde değil, Volga Nehri üzerinde sağa sola yalpalayan bir eğlence gemisinde gerçekleştirilir. Yüzden fazla Müslüman üyenin katıldığı kongrede oturum başkanlığını Yusuf Akçura ile A.Topçubaşov üstlenir.” (Genceli, 15)

Böylece 1905-1907 seneleri arasında gerçekleştirilen Çarlık Rusya Müslümanları I. , II. , III. kongrelerinde esas organizatörlerden olmuştur. Rusya’da seçilmiş olan ilk Türk Müslüman milletvekillerindendir. Ayrıca Topçubaşı ile Gaspıralı’nın arasındaki dostluk bağının da kuvvetli olduğu bilinmektedir.

Aralık 1918’de Azerbaycan Parlamento başkanı seçilen Topçubaşı, Paris Barış Konferansı’na gidecek heyete de başkanlık etmiştir. Paris Barış Konferansı’nda Azerbaycan istiklalinin tanınmasını dile getirmiş; bunun sonucu yapılan yoğun görüşmeler ardından Konferans Yüksek Konseyi, Azerbaycan’ı fiili olarak tanımayı kabul etmiştir. Ancak 28 Nisan 1920 Bolşevik İhtilali nedeniyle heyet geri dönememiş Paris’te kalarak Azerbaycan’ı yurtdışında temsile devam etmiştir.

Mühim ve şerefli bu zorlu davada yol boyunca büyük yükleri omuzlamış, Türk Müslüman ahalisi ve Azerbaycan için ulvi işler başarmış Ali Merdan Topçubaşı 8 Kasım 1934’te Paris’te vefat etmiştir.

KAYNAKÇA:
Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KAZAN, Azerbaycan Milli Uyanışında Aydınlar ve Basın
Niyazi QASIMOV, Paris Barış Konferansı’nda Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Nümayende Heyeti’nin Çalışmaları
Yard. Doç. Dr. Mehdi GENCELİ, Ali Merdan Bey Topçubaşov – 150
Rıdvan ÇİTİL, İsmail Bey Gaspıralı’nın Ali Merdan Topçubaşı’na Yazdığı Mektuplar
Vikipedi, Ali Merdan Topçubaşov

Please follow and like us: