Rusya’daki Türk kadın hareketinin öncüsü Şefika Gaspıralı 1886 yılında Kırım’ın Bahçesaray şehrinde dünyaya gelmiştir. Annesi Zühre (Zehra) Gaspıralı, babası ise yazar İsmail Gaspıralı’dır.
17 yaşından itibaren Şefika Hanım, Tercüman gazetesinin yayınlarının yönetmiş ve yazışmaları da Rusça’dan çeviriler yaparak posta ve dağıtım işleri konularında, babasının en önemli yardımcısı olmuştur. Şefika Hanım ilk yazısını 1903’te Tercüman’da yazmıştır.
Babasını sıkça ziyaret eden Nesib Yusufbeyli ile tanışmış, siyasal konularda başlayan mektuplaşmaları zamanla duygusal yakınlaşmaya dönüşmüş ve 1906 yılında evlenmişlerdir. Şefika Hanım babası Gaspıralı İsmail Bey’in Rusya’da kadınların düşük toplumsal statülerini iyileştirme, kadın eğitimi ve çalışması gibi konularda yazılar yazılan Tercüman’ı yetersiz görerek 1906 yılında Alem-i Nisvan (Kadınlar Alemi) dergisini çıkarmıştır. Bu derginin baş editörü olmuştur.
Rusya’ da Türk kadınları toplumsal, siyasal, kültürel, sosyal ve ekonomik hayattan dışlanmış, eğitimden uzaklaştırılmıştı. Fakat Şefika Hanım pek kimsenin önemsemediği Türk kadınının uyanışı için tüm ömrü boyunca okulları, birimleri, örgütleri ve siyasal katılım çabalarıyla mücadele vermiştir.
1917 yılında ise Şefika Gaspıralı kısa ömürlü olan Kırım Halk Cumhuriyeti’nin ilk kadın milletvekillerinden olmuştur.
Gaspıralı, Türk kadının her bakımdan erkek egemen bir yönetim ve toplum anlayışından hukuki, toplumsal ve kültürel açıdan eşit olmasını amaçlamıştır. Bunun için kadın komiteleri oluşturmuş, bu komitelerde aydın kadınlar ve öğretmenler çalışmış, başlarında da Şefika Gaspıralı bulunmuştur.
1919 yılında işgaller nedeniyle Azerbaycan’a oradan da İstanbul’a yerleşen Şefika Gaspıralı, Darüleytam(Çocuk Esirgeme Kurumu) yurdunda müdirelik yapmıştır.
Bu görevinin beraberinde 1930 yılında İstanbul’da Kırım Tatar Kadınlar Birliği’ni kurmuş, başkanlığını da kendisi yapmıştır.
Bu hizmetlerinin yanı sıra Kızılay’da da uzun süre görev alan Şefika Gaspıralı, 31 Ağustos 1975 yılında İstanbul’da vefat etmiş ve Zincirlikuyu Asri Mezarlığı’na defnedilmiştir.
Ayda Tonar
Latest posts by Ayda Tonar (see all)
- Müfide Ferit Tek’in Hayatı - 23 Şubat 2021
- Türkistan’dan Günümüze Kımız - 6 Ocak 2021
- Osmanlı’da Saray Mutfağı - 20 Aralık 2020
- Adile Ayda’nın Hayatı - 13 Aralık 2020
- Türkiye’de Kız Enstitüleri - 29 Kasım 2020