İnceleme: Fatih Harbiye

Peyami Safa edebi kişilik olarak zıtlıkları birlikte kullanabilmek konusunda usta bir yazardır. Fatih Harbiye’de bu özelliğe verilebilecek örnekler çoktur. Eserde geçen zıtlıklar da kitabın temasını belirlemiştir.

Uzun bir döneme yayılan siyasi toplumsal alanlarda belirginleşen doğu batı çatışmasından edebiyatımızda nasibini almıştır. Peyami Safa bu romanında doğu batı çatışmasını klasik karakter ve kafası karışık, alaturka ve alafranga yaşam arasında gelgitleri olan bir başka karakterde anlatıyor. İstanbul’un tamamına yayılmamış bazı batı yeniliklerini semtler arasında kıyaslama yaparak anlatan Safa olayları alaturka çevrede yetişmiş bir genç kız üzerinden anlatıyor.

Darülelhan’ın iki farklı bölümünde iki farklı tip olarak ortaya konan Macit ve Şinasi, Almanya’da yaşamış akrabalarından etkilenen Neriman’ın kafasını karıştırmaktadır. Bu iki karakterden birisi batılı yaşamı temsil eder. Macit İstanbul’un batı yaşam tarzına kavuşmuş bir semtinde yaşayan Darülelhan’ın alafranga kısmında bir dönem eğitim görmüş birisidir. Diğer tarafta ise Neriman’ın yıllardır arkadaşı bazı bazı duygularının da değişmesiyle evlenmeyi bile düşündüğü Şinasi yer alır.

Doğu yaşam tarzıyla yaşayan emekli ihtiyar bir babanın kızı olan Neriman Macit’le tanıştıktan sonra kendi muhitinin alışık olmadığı balolarda dans etmeye özenir. Normalden daha farklı mekânlarda huzuru bulmaktadır. Fakat bir yandan içinde savaşlar vermektedir. Yıllarını beraber geçirdiği Şinasi’ye yalanlar söylemektedir fakat Şinasi de bunun bilincindedir. Fatih Harbiye tramvayı Neriman’ın arkadaşı Fahriye’nin evi arasında gidip gelen yalanlar silsilesi Neriman’ı çıkılmaz bir duruma sokmaktadır.

Roman böyle bir olay örgüsüyle kültürel çatışmaları, kültürel değişimleri ve yozlaşmaları anlatır. Fahriye aslında bir şehrin ya da memleketin insanlarını temsil etmektedir. Yukarıda da söylediğim gibi coğrafyamızın insanlarını uzun yıllar meşgul etmiş ve kültürümüze derin izler bırakmış olan doğu batı çatışması bu romanda Neriman’ın pişmanlığı ihtirasları ve iki yaşam arasında ki gelgitleri ile anlatılmıştır. Neriman’ın düşüncesiyle aslında Safa’nın düşüncesi de ortaya çıkmaktadır. ‘’Doğulular kediye benzerler çünkü miskinlerdir. Batılılar köpeğe benzer çünkü atılganlardır.’’

Please follow and like us: