Balkan Coğrafyasında Türk Mutfak Kültürü

“Senden; sıhhat, afiyet ve ahlakın en güzelini dileriz. İşlerimize kolaylık, kalplerimize genişlik, sofralarımıza bereket ver, amin.”

Türklerin, Asya’dan Batı’ya doğru gerçekleştirdiği tarihi göçlerin ulaştığı son noktalar; Avrupa’nın içleri ile birlikte Avrupa’nın bir parçası olan ve Türkler tarafından vatanlaştırılan ve de adına öztürkçe bir kelime ile “Balkan” adı verilen topraklardır.

Türkler sahip oldukları kültürü, göç ettikleri bütün topraklara taşımışlardır. Köklü bir kültüre sahip olduklarından dolayı sadece devlet ve siyaset alanında değil kültür alanında da tarih boyunca sahiplenici bir güç oluşturmuşlardır.Türklerin bir diğer özelliği de, sahip oldukları maddi ve manevi değer zenginliğinin, onlara verdiği milli bilinç ve öz kültürüdür.Bu sebeple Türkler, hiçbir zaman içe kapanık bir toplum olmamışlardır. Aksine karşılaştığı bütün insan toplulukları ile kuvvetli bir kültürel alış veriş içerisine girmişlerdir. Sahip olduğumuz damak zevki ve yemek kültüründe bu karşılıklı etkileşimin rolü çok büyüktür.

Türk mutfağı; Balkan coğrafyasında yerel tatlarla bir füzyon mutfağı oluşturmuş, yeni bir damak zevki ve lezzeti yaratmıştır. Yine göçler ve savaşlar; Balkanlardaki Türk mutfağının sebze ağırlıklı yemekler oluşturmasına neden olmuştur.Balkanlarda toprağa bağlı olarak çalışan Türkler, genellikle iki öğün yemek yerler;ilki sabah bir müddet çalıştıktan sonra diğeri de ikindi ezanından sonra yenilen ve akşam yemeği yerine de geçen yemektir. Mutfakları da bu öğünlere göre şekillenmiştir. Balkan Türklerinin evlerinde genellikle mutfağında içinde bulunduğu bir “Aşodası” vardır. Yemekler bu ocaklarda pişer. Yemeğe ilk önce sofradaki büyükler “Besmele” çekerek başlarlar. Sofrada misafir varsa, ev sahipleri misafirin tam olarak doyması için biraz ağırdan alıp, az bir şekilde yemeğini yer. Ev sahibi misafirden önce doysa dahi, misafirden önce sofradan kalkmaz. Yemek; dua ile son bulur. Yemek boyunca çok fazla konuşulması adetten değildir. Yaşanan bazı bayram, kandil, düğün, ölüm, sünnet vs. gibi hadiseler bütün Türk yurtlarında olduğu gibi Balkanlarda da toplu yaşadığımızın kanıtıdır.Kandil gecelerinde ve bayram arafelerinde “kesme kolaç”, aşure gününde “aşure çorbası”, düğün davetiyesi olan “yanık ekmeği” bu ikramların başlıca sembolleridir. Erkekler, Ramazan ayında, akşam ezanı okunmadan önce, evlerinde hazırlanan pide, pidecik, kolaç, bazlama, dızmana, akıtma gibi hamur işlerinden yanına pancar macını, helva, reçel gibi yiyecekleri alarak muhtar odasına giderler ve akşam ezanı ile birlikte oruçlarını açarlar ve varsa misafir ile de bölüşürler, doymayan olursa ev sofrasına getirilerek orada doyurulur.

Hacca gideceklerin, Hac öncesi veya dönüşünde verdikleri yemeğe de “Hacı Pilavı” denir. Etin suyu ile buğdaydan hazırlanan keşkeğin yanında hoşaf ve un helvası ikram edilir.Yine gelenekler arasında yağmur duası yemeği, asker yemeği, güveyi (damat) yemeği, mevlid yemeği, cenaze yemeği, gezek yemeği ve şenlik yemeği gibi belirli ritüelleri ve tatlıları olan yemekler bulunur.

Balkan mutfağı, Anadolu mutfaklarında da olduğu gibi lezzetli börek çeşitleriyle ünlüdür.Kahvaltıdan akşam yemeğine kadar her öğünde tercih edilebilen hamur işi yemeklerinden en bilinenler arasında pıta, gevrek, burek/börek, tarhana, keşkek, lahmacun, kuskus ve yufkaya örnek verebiliriz.

Tıpkı Anadolu ve Akdeniz mutfaklarında olduğu gibi Balkan mutfak kültüründe de baharatın yeri büyük. Köfteler ve et yemeklerinin yanı sıra börek içi ve mezelerde de bolca baharat kullanılıyor. En sık kullanılanlar ise; tuz, karabiber, kuru nane, pul biber ve toz biberdir.

Anadolu mutfağını süsleyen, yemeklerin sonunda ikram edilen çeşit çeşit tatlılara Balkan mutfağında da rastlanıyor.
Mutfak; kurabiyeler, lokumlar, baklava çeşitleri, revani, şekerpare, samsa, helvalar, sütlaç, reçeller, tulumba ve pelte gibi çeşitleriyle zengin bir tatlı kültürüne sahip.