Türkmenistan’ın Başkenti: Aşkabat

AŞKABAT
Aşkabat Türkmenistan’ın başkentidir. Türkmenistan günümüzde kuzeyden Kazakistan, kuzey ve kuzeydoğudan Özbekistan, güneydoğudan Afganistan, güneyden İran ve batıdan Hazar gölü ile çevrili Asya kıtasında yer alan bağımsız bir Türk devletidir. Yüz ölçümü 491.200 kilometrekaredir. Ülkenin para birimi Türkmenistan Manatı’dır. Ülkenin resmi dili Türkmencedir. Ancak Türkmence dışında konuşulan diller de vardır, bu diller arasında Rusça, Kazakça ve Özbekçe yer alır. Türkmenceden sonra en çok konuşulan dil ise Türkçedir.
Türkmenistan’ın en büyük şehri olan Aşkabat İran sınırına 26 km uzaklıktadır. İran ile Orta Asya arasındaki yol güzergâhının önemli bir kavşağında yer almaktadır. Kopet Dağları’nın eteğinde, Karakum Çölü’nde bir vahada “Aşgabat şäheri” adlı bölgede, Türkmenistan’ın güney kısmında Ahal Vilayeti’nde bulunmaktadır. Ahal Bölgesi güneyden İran, kuzeyden Daşoğuz, batıdan Balkan, doğudan Lebap, doğu ve güneydoğudan Mari Velayetleri ve Afganistan ile sınırlıdır. Aşkabat’ın içinde bulunduğu Ahal bölgesi 350 bin km²’lik Karakum Çölü’nün bir parçasıdır. Amuderya Nehri suyu da şehre ulaşmaktadır. Aynı zamanda şehirde “Gurtlu Baraj Gölü” vardır. Bulunduğu bölge dolayısıyla burada çok sert bir karasal iklim görülmektedir. Kışlar oldukça soğuk ve çetin geçerken yazlar ise oldukça sıcak ve kuraktır. Yağış oranları oldukça düşük olduğundan pek de zengin bir bitki örtüsü hâkim değildir. Akarsuların ve vadilerin bulunduğu alanlarda ağaçlıklar görülürken düzlük kesimlerde bozkır bitkileri geri kalan alanlarda ise çöl bitkileri görülmektedir.
İsminin menşei ve anlamına baktığımızda ismin Farsça olduğunu görülmektedir ve Farsçada bu isim “Âşıklar Şehri”, “Aşk”, “Ekili Yer” anlamlarına gelmektedir. “Abad” kelimesi ise “bayındırlık”, “yerleşim yeri” olarak çevrilebilir. İran ve Orta Asya bölgelerinde bazı şehir isimlerinin sonunda da sıkça rastlanır bir kelimedir. Aşkabat tarihte farklı isimlerle de anılmıştır: Aşkabat, Aşkarabad, Askhabad veya Poltoratsk.
Nüfus ve sosyal hayat
Açıklanmış son verilere göre ülke nüfusu: 6.031.200 iken Aşkabat’ta yaşayan nüfus 1 milyonun üstündedir. Şehrin etnik nüfus dağılımı ise şu şekildedir: Türkmen : % 85, Özbek: % 5, Rus : % 4, Diğer: % 6. Son zamanlarda hızla gelişen başkent depreme dayanıklı ve çelikten yapılan konutlara, iki büyük stadyuma ve dokuz büyük tiyatro salonuna ev sahipliği yapmaktadır. Aşkabat’a verilen önemin büyüklüğü diğer kentlerde olmayan modern yapıların çokluğu ve gelişmişliği ile fark edilebilir. Sosyal hayatı şekillendiren önemli bir etmen olarak Oğuz Boylarından gelen Türkmenlerin kendi aralarındaki aşiret yapıları, gelenek ve adetleri hâlâ korunmaktadır. Örneğin, halk arasında suya tükürmenin servet ve mutluluğu alıp götürdüğüne inanılır. Yeni gelin evin avlusuna girdiği zaman ” yüzerlik” otu yakılarak tüstü yapılır. Şehir ve civarı tarih boyunca “Gorkut Ata” (Dede Korkut) ve “Göroğlu” (Köroğlu) halk kahramanlarının destanlarına da mekân olmuş bu yolla yüzyıllar boyu Türk halk bilincini oluşturmuştur. Türklerin ata sporlarından olan at binme, cirit atma gibi spor ve oyunlar halen büyük ölçüde burada ilgi görmektedir, hatta atlara verilen önem At Bakanlığı kurulmasından da anlaşılmaktadır. Törelerine bağlı olan halk Türk Töresi gereğince disiplin üzerine hayatlarını şekillendirmiş ve benliklerine her zaman sahip çıkarak kendilerine katı kurallar koymuşlardır. Ülke, bağımsızlığını kazandıktan sonraki dönemde bir gelişme dönemine girdiği için başkentte çok fazla tarihi mekânlar yoktur ancak bugün göz kamaştırıcı bir güzelliktedir. Aşkabat yakınlarında bulunan Nisa Tarihi Kenti görülmeye değerdir. Şehir içi ulaşım taksi, otobüs vb. araçlar ile yapılmaktadır. Petrol çok ucuzdur. Umumi mekânlarda sigara ve alkol kullanımı yasaktır. Gece geç saatlerde sokaklarda bulunmak tehlikeli olabilir.
Önemli/Bilindik Yerleri
• Türkmenistan Bağımsızlık Anıtı
• Tarafsızlık Anıtı
• Türkmen Başı Ruhi Cami
• Göktepe Cami
• Baht Köşkü
• Türkmenistan Eğlence Merkezi (Dönme dolap)
• Atatürk Meydanı
• Altın Asır AVM
• Türkmenistan Teleradyo Yayınları Merkezi Kulesi