Koyunun et ve süt verimleri yanındaki yan ürünü olan yapağı aslında koyunun yünü/tüyüdür. Koyunlardan ırk, yaş, cinsiyet, beslenme, vücut ağırlığı ve cüsse gibi faktörlere göre değişmekle birlikte 2-5 kg arasında kirli yapağı elde edilmektedir. Kaliteli kumaş kaliteli yapağıdan elde edilir. Bugün tekstil sanayisinin hammadde ihtiyacı yapağı tarafından karşılanmaktadır.
Zaman içerisinde tekstil sektörünün ihtiyaçlarına göre yapağıda kalite kriterleri belirlenmiş ve bu kriterlere göre seçilmeye başlanmıştır.
Nedir bu kalite kriterleri?
UZUNLUK
Uzunluk yapağıda her zaman aranan bir özelliktir. Kumaş yapımında uzun ve taranabilen yapağı istenir. Uzun yapağı istenirken bir yandan da birörnek olması beklenir. Uzunluk yönünden birörnek olan yapağılarda silindir lüle görülür ki bu da kumaş için değerlidir. Karayaka koyunlarında yapağı uzunluğu yüksek fakat uzunluk bakımından birörnek olmadıkları için koni lüleler görülmektedir. Bu tip yapağı yatak ve yorgan yapımında en çok kullanılan tipte yapağılardır. Yapağılarda uzunluk, lüle ve gerçek uzunluk olarak iki şekilde incelenir. Yapağıda var olan kıvrımlar bu yönden etkilidir. Genel olarak ince yapağılarda fazla kıvrım görülmektedir.
İNCELİK
İncelik, yapağı kalitesinin belirlenmesinde en önemli özelliklerden biridir. Fakat kalite yalnızca inceliğe göre değerlendirilmez. Çok ince olmamasına rağmen yinede kumaş yapımına elverişli yapağılar da mevcuttur. Yapağı inceliğini etkileyen ırk, cinsiyet, yaş gibi iç etmenler ve beslenme, üreme, iklim gibi dış etmenler vardır. Yapağı kalitesinin belirlenmesinde uzun yıllar boyunca büyük ölçüde incelik ele alınırdı. Fakat yapılan çalışmalar ve sektörün istekleri doğrultusunda diğer özellikler de kalite kriteri olarak kullanılmaya başlanmıştır.
ESNEKLİK
Yapağının tekstil sektöründe yapılan işlemlerden sonra ve kullanım sırasındaki basınç veya çekme hareketlerinden sonra esneklik göstermesi ve ilk şeklini alması beklenir. İçerisinde öz kanalı bulunmayan ince kıllarda esneklik fazla, kalın ve öz kanalı bulunan kalın kıllarda esneklik azdır.
DİRENÇ
Yapağı direnci, yapağının kopuncaya kadar dayanabildikleri ağırlığın gram cinsinden belirlenmektedir. Yapağıdaki uzun, canlı ve sağlam hücreler dayanıklılık derecesini göstermektedir. Direnç, yapağı için önemli bir özelliktir. Bir çekme veya basınç karşısında yapağıdaki hücrelerin gerilme, uzama ve tekrar eski haline dönmesi sayesinde esnek bir madde gibi bu harekete uyum sağlar. Bu çekme ve basınç hareketleri bir derecenin üzerine çıktığında kıl kopar. Direnci düşük olan düşük kaliteli kumaşlardan yapılan elbiselerde, gözlemlenen kabarmalar bu özellik ile alakalıdır.
BİRÖRNEKLİK
Yapağıyı oluşturan kılların incelik ve uzunluk bakımından birbirine benzer veya birbirlerine yakın durumunda olması yani birörnek olması istenir. Yapağı kalitesinde incelik ve uzunluğun yanında öne çıkan özellik birörnekliktir. Etçi ve yapağıcı koyun ırklarının genelinde yapağı birörnektir. Birörnek olma özelliğine sahip yapağılar, tekstil sektöründe çok fazla kullanılmaktadır. Kaliteli kumaşta yapağının birörnek olması istenir. Halı-kilim yapımında ise yapağının kaba karışık olması istenir. Halı iplikleri içinde kalın kıllar dik durur ve üstün aşınma gerçekleşir.
DİĞER KALİTE ÖZELLİKLERİ
Yumuşaklık, parlaklık, kıvrımlılık gibi özellikler üzerinde durulur. Bu özellikler kumaş yapımında çok önemlidir. Diğer kalite özellikleri gibi bu özellikler de yapağının kalitesini ve kullanılacağı tekstil alanının belirlenmesinde önemli kriterlerdir.
Zafere Doğru
Latest posts by Zafere Doğru (see all)
- Kadınlar Seçme ve Seçilme Hakkını Nasıl Kazandı? (Afet İnan) - 24 Şubat 2021
- Ağız Sütü veya Kolostrum - 10 Şubat 2021
- Bir Sosyalistin Gözünden Tiflis’te Ermenilerin Mezalimi - 29 Ocak 2021
- 2021 Yılında Misak-ı Zafer - 1 Ocak 2021
- “Türklerin Babası” (Soyadı Kanunu) - 17 Aralık 2020