SIĞIRLARDA KIZGINLIK

Kızgınlık Nedir?

Kızgınlık, gebe olmayan düveler veya ineklerin aşımı kabul ettikleri dönem olarak kabul edilir. Kızgınlık süresi, 6-30 saat arasındadır. Sığırlarda kızgınlık ortalama 21 günde bir tekrar eder. Gebe olmayan düve veya ineğin başka bir inek veya boğanın üzerine atlamasına izin verdiği zaman bu düve veya inek kızgın olarak nitelendirilir.

Kızgınlık Belirtileri Nelerdir?

Kızgın olarak nitelendirilen dişi düve veya inekler;

Üzerine atlama davranışına izin verir.
Agresif davranışlar gösterebilir.
Günlük hareket aktivitesinde artış gösterir.
Diğer hayvanları itme davranışı gösterir.
Diğer hayvanların vulva veya idrarını koklama davranışı gösterir.
Vulva, ıslak ve pembe şekilde görülür.
Vulva’dan berrak bir mukoz akıntı görülür.
İştah ve süt veriminde azalma da gösterebilir.

Kızgınlık Tespiti Nasıl Yapılır?

Kızgınlık tespiti yapılırken en ucuz ve en basit yöntem, gözlem yöntemidir. Günde en az 2-3 kez 30 dakika süreyle yapılması halinde %70’in üzerinde isabetle kızgınlık tespiti yapılabilmektedir. En uygun zaman dilimi, sabah sağım öncesi ve akşam yemlemesinden sonra yani bütün rutin işlerin bitiminin ardından yapılmasıdır.

Arama boğalarının kullanılması, bu yöntemde enenmiş olan veya erkeklik hormonu verilen ineklerin çenesinin altına boyalı bir kap yerleştirilir. Böylece kızgın düve veya ineklerin sırtlarının boyanması beklenir. Bu yöntemin başarı oranı serbest dolaşan ineklerde daha yüksektir.

Kızgınlık belirleyici bantların kullanılması, gebe olmayan ineklerin beline “kamar” adı verilen boyalı plasterler yapıştırılır. Kızgın olan inekler atlama davranışına izin vereceklerdir ve atlama basıncı ile birlikte boya kuyruğa bulaşacaktır.

Pedometre ile östrus tespiti, bu yöntemde gebe olmayan düve ve ineklerin ayaklarına takılan pedometreler yani adım sayar cihazlar sayesinde hayvanların günlük hareket aktiviteleri takip edilerek kızgınlık tespiti gerçekleştirilir. Hareket aktivitesinde artış gözlenen hayvanlar kızgındır denilebilir.

Vaginal prob kullanımı, bu yöntemde kızgınlık dönemi yaklaşan ineğin vaginasındaki kimyasal değişimleri saptayarak kızgınlık tespiti yapan cihazlar kullanılır.

Kızgınlık davranışının ortaya çıkışını etkileyen faktörler

Kızgınlık davranışının ortaya çıkması ve bunların tespit edilmesi birçok faktör tarafından etkilenmektedir.

Barınak şeklindeki farklılıklar kızgınlık davranışının ortaya çıkış şiddetini etkilemektedir. Barınak tipinin bağlı veya serbest olması farklı kızgınlık tespit yöntemlerinin kullanılmasına neden olmaktadır. Örneğin, hayvanların serbest olarak dolaşabildikleri barınaklarda arama boğası daha çok kullanılmaktadır.

Hayvan popülasyonunun fazla olduğu sürülerde birçok hayvan aynı zamanda kızgınlık göstereceğinden kızgınlık tespiti daha kolay yapılabilir.

Yüksek çevre sıcaklığı, nem, rüzgar, yağmur, kar gibi hayvanları strese sokabilecek çevre şartları, barınakta hayvan başına düşen alanın az olması, ahır zemininin kaygan veya bozuk olması ve bunun sonucunda gerçekleşecek ayak problemlerine neden olan barındırma şekilleri kızgınlık davranışının ortaya çıkışını olumsuz yönde etkilemektedir.

Kızgınlığın görülmemesi

Bazı durumlarda kızgınlık belirtileri tespit edilemez. Bu nedenler;

Takip edilen düve veya inekler gebedir.
İneklerin doğum sonrasında kızgınlık döngülerinin başlamamış olması.
Doğum sonrasında genital kanalının enfeksiyon kapması.
Yetersiz besleme
Yetiştiricinin veya çalışanların kızgınlık tespitindeki yetersizlikleri.

Kızgınlık, hayvancılık faaliyetleri ile uğraşan tarım işletmelerinde takip edilmesi gereken en önemli faktörlerden birisidir. İşletmenin hayvancılık faaliyetlerini devam ettirebilmesi için yavru alması gerekmektedir. Yavru alabilmenin en önemli ön koşulu da kızgınlık takibinin doğru şekilde yapılmasıdır. Kızgınlık takibini en iyi şekilde gerçekleştiren işletmelerin büyüme hızları da o derecede yüksek olacaktır..

Kızgınlık takibi ve tohumlama veya aşım zamanı iyi tespit edilen işletmeler her zaman daha başarılı olacaktır…