Prof. Dr. Orhan DÜZGÜNEŞ

Profesör Doktor Orhan DÜZGÜNEŞ

Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümünde eğitim almış, eğitimini sürdüren veya memleketimizin herhangi bir Ziraat Fakültesinin Zootekni Bölümünde eğitimini sürdüren bir öğrencinin ismini sürekli olarak duyduğu, “büyük ama mütevazı bir ilim ve dava adamı” olarak anılan, birçok bilim insanının yetişmesine vesile olan Prof. Dr. Orhan Düzgüneş hocamızı saygı ile anıyorum.

Son nefeslerini vermeye başlayan büyük imparatorluğun gölgesinde ve milli mücadelenin başlayacağı bir dönemde Osmanlı İmparatorluğu’na 470 yıl boyunca başkentlik yapmış olan İstanbul’da 1917’de dünyaya geldi.

Babası, Bulgaristan’in başkenti Sofya’nın 120 km kuzeydoğusunda ve Tuna’nın kolu olan Osma Irmağı kıyısındaki Lofça’nın eşrafından ve İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve cephane kaçırılması faaliyetlerine yardım etmiş olan polis memuru Aziz Efendi’dir.

İlkokul eğitimini Gerede’de, ortaokul ve lise eğitimini de parasız yatılı öğrenci olarak Kastamonu Lisesi’nde “Pekiyi” derecesiyle tamamladıktan sonra 1934 yılında birçok kitap ve makale çalışmasını gerçekleştireceği, onun anısına ithafen yazılacak kitaplar ve makale çalışmalarının yapılacağı Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde eğitimine başladı.

1938 yılında Yüksek Ziraat Enstitüsünden birincilik ile mezun oldu. Bu yüksek başarısının üzerine dönemin Tarım Bakanlığı onu iki aylığına Macaristan’da görevlendirdi. Görev süresinin bitimiyle beraber askerlik görevini Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı’nda gerçekleştirdi.

Askerlik görevini bitirmesinin ardından Yüksek Ziraat Enstitüsü bünyesinde bulunan Zootekni Enstitüsü‘nün asli asistanlık sınavını kazanmış ve 1946’da doktorasını tamamlamıştır. Amerika California Üniversitesine genetik çalışmak üzere gönderildi. Burada yaptığı Genetik Yüksek Lisansı ve bilimsel araştırmalarıyla temayüz eden hoca, ancak seçkin bilim adamlarının üye olduğu “Sigma Xi” isimli araştırma derneğine üyelik teklifi aldı.

1950 yılında Türkiye’ye dönmesinin ardından Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümünde Sığırcılık, Hayvan Islahı, Genetik ve Biyometri derslerini vermeye başlamış ve daha sonra Zootekni Bölümünün bünyesinde bulunacak olan Zirai Genetik ve İstatistik Kürsüsünü kurmuş ve yıllarca bu kürsüye başkanlık etmiştir. 1951’de Doçent olan, 1953 yılında Avrupa Zootekni Federasyonu Hayvan Genetiği Çalışma Grubu Türkiye temsilcisi seçilen Orhan Düzgüneş, 1957 yılında ise Profesörlük ünvanını almıştır. Türkiye’de ki Zirai eğitimde Araştırma ve Deneme Metotları, Deneme Planlaması, Popülâsyon Genetiği, Kantitatif Genetik gibi disiplinlerin ziraat fakültelerinin bilimsel çalışmalarında önemsenmesinde başlıca rol oynayan büyük bir ilim adamıdır.

Amerika, İsrail, İskoçya, Almanya, Fransa, İspanya, Azerbaycan’da birçok bilimsel çalışmaya katılmıştır.

Prof. Dr. Orhan Düzgüneş, 1968-1970 yılları arasında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanlığı görevini yürütmüştür. Türkiye tarihinde gençlik hareketlerinin en hızlı yaşandığı dönemlerin birinde dekanlık görevi sürdürmek bütün üniversitelerde olduğu gibi Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nde de zor bir iştir. Sayın Düzgüneş, bu dönemde marksist öğrencilerin isteklerini büyük bir sabırla dinlemiş, çözüm aramaya çalışmış fakat gelişen isteklerin öğrencilik adına değil, Marksist-Leninist ideoloji üzerine olması ve bunların memleket üzerinde zararlı etkileri olacağını düşünmesi sebebiyle karşı durmaktan da çekinmemiştir. Bu mücadelelerin üzerine 1970 yılında “solcu” diye tabir edilen dönemin bölücü öğrencileri önce Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’ni sonra da Prof. Dr. Orhan Düzgüneş’in odasını işgal ederek, koltuğunu pencereden aşağı sallandırarak ateşe vermişlerdir.

Prof. Dr. Orhan Düzgüneş, bu olayların ardından 1970 yılında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanlığı görevinden istifa etmiştir.

1974-1979 yılları arasında Ülkücü Öğretim Üyeleri ve Öğretmenler Derneği Başkanlığı yapmıştır

1973 yılında Türk Ocakları Derneği Ankara İl Başkanı, 1974 yılında da Türk Ocakları Derneği Genel Başkanlığı‘na seçilmiştir ve 1994 yılına kadar bu görevini sürdürmüş ve 1989 yılında kurulan Türk Ocakları Eğitim ve Kültür Vakfı’nın kurucuları arasında bulunmuştur.

1984’te Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü yapmıştır.

İki dönem Ziraat Mühendisleri Odası Başkanlığı, Türk Ziraat Mühendisleri Birliği Başkanlığı yapmıştır.

1986 yılında Orhan Düzgüneş’e, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) “Hizmet Ödülü” verilmiştir.

Tarım bakanlığında hayvan ıslahıyla ilgili çeşitli araştırma projesi, komisyon başkanlığı görevlerini hizmet şuuruyla bedelsiz olarak yapan Orhan Düzgüneş, “Türkiye’deki Tabii Gen Kaynaklarının Korunması” çalışmalarına da hayatının son zamanlarına kadar aktif bir şekilde katılmıştır.

Prof. Dr. Orhan Düzgüneş, ayrıca Türk Biyologları Cemiyeti, Türk İstatistik Derneği, Sigmaxi, Amerikan Genetik Society, The Biometry Society ve Avrupa Zootekni Federasyonu Hayvan Genetiği Komisyonu gibi mesleki derneklerde ve kuruluşların üyeliklerinde bulunmuş, Tarım Bakanlığı Hayvan Islah Komisyonu Üyeliği, Milli Eğitim Bakanlığı Strateji ve Metot Komisyonu Üyeliği, Tarim Bakanlığı Teknik Tavukçuluk Kurulusu Üyeliği, Devlet İstatistik Enstitüsü Danışma Kurulu Üyeliği gibi görevleri de yürütmüştür.

Çok sayıda bilim insanının yetişmesine yardımcı olan Prof. Dr. Orhan Düzgüneş, konusuyla ilgili 14 kitap ve yüzün üzerinde makale ve araştırma yayınlanmıştır.

27 Haziran 1996’da Ankara’da bir kalp krizi sonucu vefat eden Düzgüneş, 28 Haziran 1996’da Ankara Karşıyaka mezarlığına defnedilmiştir.

Saygı ve rahmet ile..

“Üniversite gençliğinin milli heyecanlara sahip ve milliyetçi bir şuurla yetişmesi için üniversite derslerinin bıktırıcı ve not alma mecburiyeti gibi soğuk havası yerine, Türk Ocaklarının sağladığı ortamlarda gençlerin bulunmasını sağlamak. Gençlere atalarımız gibi gelecek nesillerin rahmetle ve gurur duyarak yâd edecekleri eserler meydana getirme, en azından dürüst, çalışkan ve milliyetperver olma hevesi vermek.”[1]