Liderlik ve yöneticilik kavramlarını ayrı ayrı ele alacağımız bu yazıya öncelikle bu iki kavramın güncel Türkçe sözlükteki karşılıklarını vererek başlayalım. Zira her iki sözcüğün de kelime karşılıklarının ilk anlamı aslında bu yazının özünü oluşturacak niteliktedir. Güncel Türkçe sözlüğe göre lider kelimesinin ilk anlamı önderdir. Yönetici kelimesi ise; ‘’Yönetme gücünü elinde bulunduran kişi, yöneten kişi, idareci, menajer’’ şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımlardan yola çıkarak söylenebilir ki yönetici; kendisine verilen güç sayesinde yetkisi dahilinde bulunan ve sürdürülmesi gereken işleri tamamlayan kişidir. Başka bir ifadeyle yöneticinin, geleceğe yönelik planlamaları yoktur. Yani yönetici bir nevi günün insanıdır. Ancak lider kavramı karşımıza, önder sözcüğüyle çıkmaktadır. Önder sözcüğü ise bilindiği üzere daha kapsamlı ve kudretlidir. Başka bir deyişle lider; ait olduğu grubun psikolojik ve sosyolojik durumunu, çağın şartlarını dikkate alarak grubun sorumluluğunu alan kişidir. Burada dikkat edilmesi gerek husus şudur. Lider grubunun sorumluluğunu alırken ast olarak nitelendirilen aslında liderlik şuurunda olan biri için paydaş olan kişilerin görevlerini üstlenmemektedir. Onların ilgi alanlarını, yeteneklerini göz önünde bulundurarak görev dağılımı yapmakta ve bu görev dağılımının ardından paydaşlarını yapmaları gerekenler konusunda daimi olarak şevklendiren kişi konumundadır.

Yukarıda bahsedilenler ışığında yönetici ile lider kelimelerinin farklı anlamlar üstlendiği aşikârdır. Ancak bu noktada sorulması gereken ne kadar farklı olduklarıdır? Lider, geniş bir bakış açısına sahiptir. Bu bakış açısı, bugünü düzenlerken yarını planlamasına sebep olur. Yani yalnızca bugünün değil, yarının da meftunudur. Yönetici ise günlük olarak hareket eder. Gayesi kendi yönetimi sürecinde işlerin aksaklık yaşamadan ilerlemesidir. Grubun geleceğini, yeni yöneticiye teslim eder. Yeni yönetici ise kendinden sonra gelecek yöneticiye. Tek bir cümle ile ifade etmek gerekirse yöneticiler grubun geleceğini bir paradoksun içinde sokar ve orada bırakır. Yöneticiler için gelecek ve bir sistem yoktur. Gerçek bir lider grup içi fikir çatışmalarından korkmaz. Aksine bunları yönlendirmeyi ve kullanmayı çok iyi bilir. Farklı bakış açılarının getirdiği zenginliğin farkındadır. Bu çatışmaların sonucunda ortaya çıkma şansı olan yeni fikirlerin heyecanı içinde çatışmayı yönlendirir. Ancak yönetici, çatışmalardan sakınır zira çatışmaların grubun düzenini kaçıracağını düşünür. Aslında yönetici süreci yönetememektedir. Lider sınırların içerisinde kaybolmaz. Alanını ve gerektiği yerde inisiyatif almayı bilir. Sınırların esnekliğinin farkındadır. Grubun ihtiyacına göre bu esnekliği planlayarak yapılacak işi gerçekleştirmek için adımlar atar ve atılmasını sağlar. Buna karşın yönetici, sınırlara kutsiyet vermektedir. Sınırlarının dışına çıktığında kontörlü kaybedeceğini düşünmektedir. Bu sebeple inisiyatif alamaz ve belki de grubun ilerlemesinin önüne geçmiş olur. Lider, paydaşlarıyla ‘’biz’’ düşüncesinde hareket ederken, yönetici astlarıyla yönlendirme zihniyetiyle hareket eder. Lider, paydaşlarını motive edici, yüreklendirici çalışmalar yaparken; yönetici, uygun gördüğü görevlendirmelerle birlikte koordinasyonu sağlar. Aslında liderlik fikirden ziyade eylemdir. Görünendir. Paragraf bütünlüğüne bakıldığı zaman görüleceği üzere; liderin iki temel gayesi vardır: Grubun başarısı ve devamlılığı. Bu iki noktayı yöneticilik bağlamında değerlendirdiğimizde grubun başarısı, yönetici için de oldukça önem taşımaktadır. Ancak grubun geleceği aynı etkiye sahip değildir. Peki, bunun sebebi nedir? Bu durumun sebebi, aslında lider ile yönetici arasındaki temel farktan kaynaklanmaktadır. Lider grup tarafından istenen ve benimsenen kişiyken, yönetici üstleri tarafından görevlendirilen kişidir. Tam olarak bu yüzden yönetici veya yönetici olmak isteyen kişi yönetme arzusu ile birlikte bir yarışın içerisine girecektir. Bu durum da aslında paydaşları olanlara karşı olumsuz bir tavır geliştirmesine sebebiyet verecektir.

Netice itibarıyla anlatılan bağlamda göreve getirilen yönetici, astları üzerinde baskı ile hâkimiyet kurmaya çalışacaktır. Bu da beraberinde başarısızlığı getirecektir. Bunların yanı sıra dünya devingen bir şekilde değişim ve gelişim içerisindedir. Lider gelişim yönünde olan değişimin bilincinde olarak grubun faydası doğrultusunda değişime katılmak ve grubu değişime doğru yönlendirmek isteyecektir. Bu doğrultuda güçlüklerle ve direnişlerle karşılaşsa da gelişim için bu güçlüklere göğüs gerecek ve grubunun da birer itici güçte kalkan olmasını sağlayacaktır.

Yukarıda yönetici ile lider arasındaki farklar üzerine durulmuş ve bu kavramlar üzerine tartışılmıştır. Peki, bütün bu sorgulamaları göz önünde bulundurduğumuzda öğretmen bunların neresindedir? Neresinde olmalıdır? Neresindedir sorusunun cevabını nicel ve nitel sonuçları barındıran bir tezin çalışma alanı olacaktır. Neresinde olmalıdır sorusunun cevabı ise tereddüt etmeksizin lider kısmındadır. Öğretmen, lider olmalıdır ve öğrencilerini lider olarak yetiştirmelidir.

Liderlik ruhunu kendine kıyafet eylemiş olan öğretmen, öğrencilerini kalıpların içerisine sokmayacak, onları kısıtlamayacaktır. Öğrencilerinin faydası doğrultusunda, yasaların kendisine verdiği güçle birlikte gerekirse yetkili kişinin de karşısında duracaktır. Elbette, bu karşı duruş için evvela haklarının bilincinde olacaktır. Yazı içerisinde değişimden bahsetmiştik. Eğitim örgütü, değişimden en fazla etkilenen ve değişimi belki de en fazla etkileyendir. Bu durum öğretmenin değişimin farkında olması gerektiğini ifade eder. Lider öğretmen, değişimi gözlemlemeli ve bu değişimi gelişim yönünde kontrol ederek öğrencilerine aktarmaya çalışmalıdır. Lider öğretmen, aklın ve çağın peşinde koşmalıdır. Bu iki duruşun karşısında bulunan herkesin tam zıddında yer almalı ve çocuklarını irtica içeren tavırlardan sakınmalıdır. Empatik bir anlayışa sahiptir. Bu tutum öğrencileriyle anlaşma sürecini kolaylaştıracaktır. Öğrenci gözüyle olayları incelemenin faydasını eğitim- öğretim süreci boyunca yaşayacaktır. Lider öğretmen, kişisel gelişimine kıymet verir. Kendisine yaptığı her yatırımın öğrencilerine, topluma tesir edeceğini bilir. Sınıf içerisinde karar alınacağı zaman bu kararı, sınıfın üyesi olan öğrencileriyle birlikte alır. Böylece hem öğrencilerini sürece dahil ederek onlarda aidiyet, takım ruhu oluşturur hem de erken yaşlarda yaşam biçimi olan demokrasinin filizlenmesini sağlar. Lider öğretmen, zaman yönetimi konusunda ustalaşmıştır. Durdurulamayacak olan yegâne şeyin kıymetinin farkındadır. Bu sebeple onu kullanmayı ve yönetmeyi çok iyi bilir. Lider öğretmen, alanında uzmanlaşmıştır. Ancak bu uzmanlık salt bilgiden meydana gelmez. Bilgiyi kullanmayı, eleştirmeyi ve bilgiden yeni bir sonuç çıkarmayı bilir ve bu beceriyi öğrencilerine kazandırır. Farklılıkları önemser. Lider ve yönetici ayrımında da bahsettiğimiz üzere farklılığın getirisini işlemeyi çok iyi bilir. Öğrencilerine karşı daima sabırlı ve güdüleyicidir. Etkinliklerin içerisinde yer alması için öğrenciyi motive eder ve ona özgüven kazandırmaya çalışır. Bireysel özelliklerin fakındadır. Öğrencilerini bireysel yetenekleri doğrultusunda yönlendirir. Okul sisteminin içinde bulunan herkesle iş birliği içinde hareket eder. Meslektaşlarının görüşlerine önem verir ve onlarla paylaşımda bulunur. Tek bir kelimeyle özetlenecek olursa lider öğretmen umuttur ve lider öğretmenin yol gösterici ışığı Başöğretmen Mutafa Kemal Atatürk’ün şu sözüdür: “Umutsuz durumlar yoktur, umutsuz insanlar vardır. Ben hiçbir zaman umudumu yitirmedim.”

Please follow and like us: