KARAMANIN KOYUNU

“Karaman’ın koyunu sonra çıkar oyunu”

Bu atasözümüz ile ilgili birçok hikaye ve efsane vardır. Peki nedir bu Karaman’ın koyunu?

Yetiştirme ve besleme koşulları nasıl olmalıdır? Genetik üstünlükleri nelerdir? Verim yönleri nelerdir? Döl verme yetenekleri ne kadar güçlüdür?

Bu yazının sonunda bu sorulara cevap vermeye çalışarak Karaman Koyun ırklarını tanıtacağım.

AKKARAMAN

Türkiye koyun varlığının %45’lik bölümünü Akkaraman koyunları oluşturmaktadır. Orta Anadolu’nun tamamında, kısmen Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da, Karadeniz bölgesinin iç kesimlerinde, Ege ve Akdeniz bölgelerinin Orta Anadolu ile sınır bölgelerinde Akkaraman koyunu yetiştiriciliği yapılmaktadır. Akkaraman koyunları, diğer yağlı kuyruklu yerli ırklarımız gibi yetersiz bakım ve besleme, ekstrem iklim ve diğer çevre koşullarına ve hastalıklara karşı çok dayanıklıdır. Meranın kar ile kaplı olmadığı dönemlerde zayıf meralarda otlatılan Akkaraman koyunları, tahıl hasadından sonra anız alanlarını değerlendirirler. Akkaraman koyunlarının vücutları genellikle beyazdır. Burun, göz çevresi ve ayaklarda siyah lekeler bulunmaktadır. Koyunlar 40-45 kg, koçlar 50-60 kg ağırlığındadır. Kuyruk ağırlığı ortalama 5-6 kg’dır. Koç katım zamanı bölgelere göre değişmekle birlikte Ağustos sonundan başlayıp Ekim ayının sonlarına kadar sürebilmektedir. Kuzular 2-3 aylık yaşta sütten kesilirler ve koyunlar sağılmaya başlanır. Akkaraman koyunlarının süt verimi kuzunun emdiği dışında 40 kg civarındadır. Akkaraman koyunlarının yetiştirme şartlarına da bağlı olarak döl verme yetenekleri yüksektir ve ikizlik oranları da ortalama %4-5 civarındadır.

MORKARAMAN

Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu bölgelerinde çok fazla yetiştiriciliği yapılan Morkaramanlar, 6-6.5 milyon başın üzerindeki sayılarıyla Türkiye koyun varlığının %25’ini oluşturmaktadırlar. Yapağı, ırkın adından da anlaşılacağı üzere mor rengi andıran kızıl kahverengi renktedir. Morkaraman koyunları 45-50 kg, koçlar 60-70 kg ağırlığındadır. Süt verimleri kuzunun emdiği dışında, bakım ve besleme koşullarına bağlı olarak 30-40 kg aralığındadır. Diğer yerli ırklarımızın çoğunda olduğu gibi Morkaraman koyunlarının da ikizlik oranı düşüktür ve yaklaşık olarak %4-8 aralığında değişmektedir. Kuzular, sütten kesildiklerinde 15-20 kg ve otlatma mevsimi sonunda 25-30 kg’a ulaşmaktadır. Kış mevsiminde yetiştirildikleri bölgenin iklim durumu, yetersiz barınma ve besleme koşullarına maruz kalan kuzular ağırlık kaybetmekte ve bir bölümü de yaşamını yitirmektedir. Bir sonraki otlatma mevsiminde ikinci kez meraya çıkarılan toklular mevsim sonunda 40-45 kg ağırlığa ulaştıktan sonra satılmaktadır. Bu yetiştirme tarzının; meranın ağır biçimde otlatılması, bakıcı, yem, veteriner gibi masrafların artması ve ölüm oranının fazla olması nedeniyle ekonomik kayıpların artmasını ortaya çıkarmaktadır. Bu ekonomik kayıpları ortadan kaldırmak için kuzuların doğdukları ilk yılın otlatma mevsiminde 35-40 kg ağırlığa ulaştırılarak satılmaları sağlanmalıdır. Meraların yeterli olduğu yer ve mevsimlerde kuzuların ek yemlemeye gerek duymadan bu ağırlığa ulaşmaları mümkündür. Meranın yetersiz olduğu durumlarda ise kuzu başına ek yemleme yapılarak bu ağırlığa ulaştırılmaları gerekmektedir.

KANGAL AKKARAMANI

Kangal Akkaramanı Sivas ve Malatya illerinde yayılma alanı bulmaktadır. Kangal Akkaramanı, kurak iklime uyum yetenekleri yüksek bir ırktır. Vücut özellikleri Akkaramana benzemektedir yani vücut rengi beyaz ve ağız, burun, göz çevresi ve ayaklar üzerinde siyah lekeler bulunmaktadır. Ancak Akkaraman koyun ırkına göre daha iri yapılıdır. Ergin dönemlerinde canlı ağırlık ortalamaları koyunların 68-72 kg, koçlarda 90-100 kg aralığındadır.

KARAKAŞ

Van, Batman, Siirt, Bingöl, Malatya, Elazığ ve Diyarbakır illerine yayılmışlardır. Vücut renkleri beyazdır. Genellikle baş, burun, göz çevresi, kulak ve ayaklarda siyah lekeler bulunmaktadır. Uyum yetenekleri yüksek, sürü koyunculuğuna uygun ve uzun mesafe yürüyüşlerine dayanıklı bir ırktır. Dudak yapısının ince olması nedeniyle fakir meraları iyi değerlendirirler.

GÜNEY KARAMAN

Toros Dağları’nın Orta Anadolu’ya bakan etekleri ile Antalya, Mersin, Hatay ve Gaziantep illerinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Beyaz, gri, kahverengi, kızıl, siyah ve alacalı tipleri bulunmaktadır. Sıcak ve kurak iklim koşullarına uyum yetenekleri yüksektir. Uzun yol yürüyüşlerine dayanıklı olmaları nedeniyle göçer hayvanlardır. Kışları Torosların eteklerinde, ilkbaharda ise 2000-2500 m yükseklikteki yaylalara çıkarılırlar. Vücut özellikleri Akkaramana benzerlik göstermesine rağmen daha küçük yapılı bir tiptir. Ergin dönemlerinde canlı ağırlık ortalamaları koyunlarda 35-37 kg, koçlarda 50-52 kg aralığındadır.

ŞAVAK AKKARAMANI

Yayılma alanları Tunceli, Elazığ ve Erzincan illeridir. Vücut özellikleri Akkaramana benzemektedir. Uzun yol yürüyüşlerine dayanıklı olmalarından dolayı göçer hayvanlardır. Hastalıklara karşı çok dayanıklıdır.